چالش‌ها و فرصت‌های یادگیری الکترونیکی در دوران کرونا

با شیوع ویروس کرونا و تعطیلی مدارس و دانشگاه‌ها، نظام آموزش در سراسر جهان با بحرانی بی‌سابقه روبه‌رو شد. آموزش حضوری متوقف شد و یادگیری الکترونیکی به عنوان تنها راهکار تداوم آموزش مطرح گردید. این تغییر ناگهانی، اگرچه توانست از فروپاشی فرآیند یادگیری جلوگیری کند، اما چالش‌های متعددی را نیز به همراه داشت.

چالش‌های اصلی

بر اساس گزارش منتشرشده، مهم‌ترین موانع توسعه آموزش مجازی در ایران و بسیاری کشورها عبارت بودند از:

زیرساخت‌های فنی: نبود سامانه‌های مدیریت یادگیری کارآمد، ضعف پهنای باند و هزینه بالای اینترنت.
مهارت‌های اساتید: ناآشنایی با فناوری‌های آموزشی و ضعف در طراحی فعالیت‌های تعاملی.
دانشجویان: کاهش انگیزه، ضعف در یادگیری مستقل، مشکلات روانی و اجتماعی ناشی از انزوا.
محتوا: وقت‌گیر بودن تولید محتوای الکترونیکی و نبود منابع چندرسانه‌ای استاندارد.
ارزشیابی: تقلب، بی‌عدالتی در نمرات و نبود روش‌های نوین ارزیابی مانند پوشه‌کار یا خودآزمایی.
ساختاری و مدیریتی: نبود سیاست مشخص برای توسعه یادگیری الکترونیکی و ضعف خدمات پشتیبانی.

مقایسه بین‌المللی

مطالعات تطبیقی نشان می‌دهد کشورهایی چون آلمان، کانادا، مالزی و ترکیه با سرمایه‌گذاری بر زیرساخت‌ها و توانمندسازی اساتید موفق‌تر عمل کرده‌اند؛ در حالی که بسیاری از کشورهای منطقه از جمله ایران، با چالش‌های گسترده‌تری روبه‌رو شدند.

فرصت‌ها و راهکارها

با وجود چالش‌ها، آموزش الکترونیکی فرصت‌هایی مهم برای آینده نظام آموزش ایجاد کرده است:

توسعه مدل‌های ترکیبی (حضوری + مجازی)
افزایش دسترسی به آموزش در مناطق محروم
انعطاف‌پذیری بیشتر در یادگیری و کاهش هزینه‌ها
ارتقای کیفیت آموزش از طریق فناوری‌های نوین

گزارش همچنین پیشنهادهایی چون تدوین سند ملی توسعه یادگیری الکترونیکی، تجهیز دانشگاه‌ها به سامانه‌های مجازی، آموزش پداگوژی دیجیتال به اساتید، تولید محتوای تعاملی و بازنگری در نظام ارزشیابی را مطرح می‌کند.

جمع‌بندی

کرونا اگرچه به اجبار آموزش الکترونیکی را جایگزین حضوری کرد، اما فرصتی تاریخی برای تحول دیجیتال در نظام آموزش عالی پدید آورد. اکنون دانشگاه‌ها و سیاست‌گذاران باید از این تجربه برای ایجاد یک نظام پایدار، باکیفیت و آینده‌نگر در حوزه آموزش مجازی بهره بگیرند.