عبادی با اشاره به برخی تفکرات مبنی بر نامناسب بودن محتوای فضای اینترنت به ادعاهایی از این دست همچون تفکیک اینترنت پاک و ناپاک، شیطانی و غیر شیطانی بودن فضای مجازی گفت: ما به طور جدی نگران افراط و تفریط و گسترش چنین عقایدی در سطح جامعه هستیم و باید شرایط معتدل را برای توسعه آموزش مجازی درکشور فراهم کنیم

دانشگاه مهرالبرز به عنوان اولین دانشگاه مجازی مبتنی بر آموزش الکترونیک از سال ۸۳ فعالیت علمی خود را آغاز کرده است. این دانشگاه به دلیل اهمیت ویژه‌ای که برای توسعه یادگیری الکترونیک قائل بود امسال در اسفند ماه میزبان چهاردهمین کنفرانس ملی و هشتمین کنفرانس بین‌المللی یادگیری و یاددهی الکترونیکی خواهد بود.

موسسه آموزش عالی مهرالبرز و انجمن یادگیری الکترونیکی ایران به عنوان برگزارکنندگان این کنفرانس اهداف این کنفرانس را توسعه و ترویج یادگیری الکترونیکی، بررسی مسائل و چالش‌ها و راهکارهای اثربخشی و کیفیت‌بخشی، بیان تجربیات موفق و برتر دانشگاه‌ها به ویژه در دوران کرونا و یافتن پاسخ مناسب برای مشکلات پیش‌ روی یادگیری الکترونیکی عنوان کرده و در مسیر تحقق این اهداف پیش می‌رود.

رحیم عبادی، دبیر کنفرانس یادگیری الکترونیکی و رئیس اسبق سازمان ملی جوانان کشور در دولت اصلاحات، معتقد است آموزش الکترونیکی‌ بهترین راهکار برای حذف موانع آموزش برای همگان است. مشکلات اقتصادی، عدم دسترسی برابر به منابع آموزشی و همچنین فرصت دسترسی به داده‌های آموزشی دست به دست می‌دهند تا اهمیت آموزش الکترونیکی بیش از گذشته مورد توجه قرار گیرد.

رحیم عبادی با اشاره به خلق پدیده اینترنت و ظهور IT و ICT در هزاره سوم میلادی بر نقش‌آفرینی آنها در سبک زندگی تاکید کرد و گفت: « ICT در بدو ظهور بیشتر در محیط‌های نظامی اثرگذاری داشت و در مراحل بعدی به لایه‌های دیگر زندگی از جمله تجارت، اقتصاد،‌ حکمرانی و همچنین آموزش ورود پیدا کرد. به بیانی ساده همه حوزه‌ها متاثر از مفهوم فناوری اطلاعات و ارتباطات ( ICT) شدند. دولت الکترونیکی، تجارت الکترونیکی، اقتصاد الکترونیکی و آموزش الکترونیکی هر کدام با ایجاد تحول، روش زندگی را تغییر دادند.»

عبادی با بیان اینکه از سه دهه قبل آموزش الکترونیکی یا E-learning در دنیا و از دو دهه قبل در ایران آغاز شد، گفت: «این مفهوم در ابتدا یک بستر و ابزار کمک‌کننده بود و در مراحل بعد به ابعاد دیگر بخش آموزش دانشگاه‌ها از جمله ثبت‌نام، انتخاب واحد و کارنامه و سایرخدمات آموزش و پژوهشی ورود پیدا کرد. کمی بعد همه فرایندهای آموزشی متاثر از آموزش الکترونیکی شد. گسترش این روند تا جایی بود که در کنار دانشگاه‌های رسمی بزرگ دنیا شاهد شروع به کار شعبه الکترونیک همان دانشگاه‌ها نیز بودیم.»

رئیس دانشگاه مهرالبرز در ادامه افزود: «در ایران هم دانشگاه‌های بزرگ همچون شریف و تهران، علم و صنعت به حوزه آموزش الکترونیکی وارد شدند. این دانشگاه‌ها در کنار فعالیت حضوری، آموزش‌های آنلاین خود را هم آغاز کردند. بازنمایی مثبت و قابل اتکا آموزش الکترونیک موجب شد وزارت علوم نسبت به تاسیس دانشگاه‌های الکترونیکی اشتیاق نشان دهد. بنیان‌گذاران دانشگاه مهر البرز نیز با توجه به اهمیت یادگیری الکترونیک سال ۸۳ مجوز تاسیس این دانشگاه را اخذ و نخستین دانشگاه کاملا الکترونیکی کشور را تاسیس کردند.»

او همچنین در ادامه با اشاره به تعداد دانشجویان و دانش‌آموخته‌های این دانشگاه گفت: «در حال حاضر، دانشگاه مهر البرز اولین دانشگاه الکترونیکی کشور است که ۲هزار دانشجوی در حال تحصیل و ۳هزار دانش‌آموخته دارد. همه‌گیری بیماری کرونا در یک سال گذشته آموزش الکترونیکی را از یک انتخاب به یک ضرورت تبدیل کرد و الزام آن را بیش از همیشه مورد توجه قرار داد. تا جایی که در حال حاضر آموزش دانشگاهی و حتی آموزش و پرورش عمومی و آموزش پزشکی به شکل کامل مبتنی بر فضای مجازی است.»

عبادی با اشاره به برخی تفکرات مبنی بر نامناسب بودن محتوای فضای اینترنت به ادعاهایی از این دست همچون تفکیک اینترنت پاک و ناپاک، شیطانی و غیر شیطانی بودن فضای مجازی اشاره کرد و گفت: «ورود به موضوعات جدید همیشه محل چالش بود. این چالش تا جایی پیش رفته است که برخی از نهادهای آموزشی استفاده از اینترنت را حتی تا قبل از همه‌گیری بیماری کرونا ممنوع اعلام کرده بودند. این در حالیست که ما به طور جدی نگران افراط و تفریط و گسترش چنین عقایدی در سطح جامعه هستیم و باید شرایط معتدل را برای توسعه آموزش مجازی درکشور فراهم کنیم.»

او در ادامه گفت: «چهاردهمین کنفرانس ملی و هشتمین کنفرانس بین‌المللی یادگیری و یاددهی الکترونیکی اسفند سال جاری توسط موسسه آموزش عالی مهرالبرز و انجمن یادگیری الکترونیکی ایران برگزار می‌شود تا ابعاد و کارکرد آموزش الکترونیکی را مورد بررسی قرار دهد. در پی این بررسی‌ها تفاوت‌های آموزش الکترونیکی و حضوری توسط کارشناسان و خبرگان این حوزه مورد بررسی قرار خواهد گرفت. در همین فضا چالش‌های آموزش الکترونیکی شناسایی خواهد شد و به کمک تجارب جهانی راهکار مناسب برای توسعه آموزش الکترونیکی کشف خواهد شد. سعی ما بر این است تا فضایی برای لذت یادگیری به شکل عمومی فراهم کنیم برای همین منظور شعار ما در کنفرانس چهاردهم «به سوی یادگیری الکترونیکی اثربخش» خواهد بود .

رئیس سازمان ملی جوانان کشور در دولت اصلاحات، با اشاره به اینکه در دوران پسا کرونا همچنان شیوه آموزش مجازی و آنلاین به کار خود ادامه دهد، گفت: « آموزش و یادگیری الکترونیکی دو مزیت بزرگ و اساسی دارد. نخست، کاهش قابل توجه هزینه‌ها است. از همین رو امکان بهره‌مندی از آموزش برای گروه بزرگ‌تری ممکن خواهد شد. این در حالیست که در حال حاضر یکی از بزرگترین مشکلات آموزش در جهان، ضعیف شدن توان مالی دولت‌ها و مردم برای توسعه و بهره‌مندی از آموزش عالی است.»

او با تاکید بر اینکه آموزش یک جریان الزامی و غیر قابل حذف است، گفت: « آموزش را باید به شکلی به صرفه و اقتصادی برنامه‌ریزی کنیم. برنامه‌ریزی‌های آموزشی باید به گونه‌ای باشد که بهره‌مندی از آن برای همه صرفه اقتصادی داشته باشد و بتوانیم همه افراد را در مسیر آموزش برنده بدانیم. یادگیری الکترونیک تنها راهکاری است که این برنامه را محقق می‌کند و هزینه را فی‌مابین ذینفعان اصلی یعنی یادگیرندگان، نهادهای آموزشی، دولت و جامعه کل توزیع می‌کند در نتیجه هزینه آموزش کاهش می‌یابد این در حالیست که فضای فیزیکی اختصاص داده شده به محیط‌های آموزشی می‌تواند به سرمایه سودآور دیگری برای توسعه آموزش تبدیل شود.»

عبادی بعد از تشریح اهمیت یادگیری الکترونیکی به عنوان ابزار تسهیل‌گر برابری در فضای آموزشی افزود: «نکته دیگر ترویج فناوری‌هایی است که منجر به ارزش افزوده اقتصادی و اجتماعی می‌شود. این نکته را مورد توجه قرار دهید که کاربر فضای یادگیری الکترونیکی ناگزیر به کسب مهارت‌های روزآمد است. این مهارت‌ها در سطوح و شکل‌های مختلف خواهد بود. با توجه به اهمیت کسب مهارت‌های رایانه‌ای، توانمند ساختن جامعه با این شبکه‌ها کار بسیار ارزشمندی است.»

برخی بر این باورند که یادگیری الکترونیکی فقط در فضای دانشگاهی قابل اجرا است. این در حالیست که رئیس دانشگاه مهرالبرز معتقد است:‌‌ «مفهوم یادگیری الکترونیکی همه شاخه‌های یادگیری را شامل می شود؛ طیف گسترده‌ای از آموزش‌های حرفه‌ای و تخصصی تا آموزش‌های عمومی و فنی وحرفه‌ای. هر نوع آموزشی که هر فرد در خانه برای مهارت اولیه آغاز کسب‌وکارهای خانگی نیاز دارد یا آموزش تخصصی مهارت‌های ورود به بورس با مفهوم یادگیری الکترونیکی ممکن می‌شود.»

او در ادامه با تشریح شرایط اینترنت کشور برای توسعه یادگیری الکترونیکی گفت: «در حال حاضر دانشگاه مهر البرز ۱۵ سال است که مشغول فعالیت است. در این مدت دانشجویان هر سال با کیفیت خوب و مطلوبی درس می‌خوانند. در این مدت ما شاهد مشکل اساسی و جدی اینترنت برای دسترسی به کلاس‌های درس نبوده‌ایم. در مجموع باید گفت خوشبختانه وضعیت اینترنت خوب و رضایت بخش است.»

عبادی با اشاره مناسب بودن وضعیت زیرساخت‌های اینترنت از سال‌های گذشته گفت:‌ «طرحی که در دولت اصلاحات و با مدیریت شایسته آقای مهندس نصرالله جهانگرد، مشاور رئیس جمهور در دولت هفتم در قالب برنامه تکفا اجرایی کرد، شاه‌راه اصلی اینترنت را به درستی بنا گذاشت. هرچند امروز در بخش استفاده یوزر و توزیع اختلال‌هایی داریم اما در بخش زیرساخت موقعیت قابل قبولی را تجربه می‌کنیم. البته یادگیری الکترونیکی به معنی آنلاین بودن همه دوره‌های آموزشی نیست. برخی بخش‌های آموزش هم به شکل آفلاین در اختیار دانشجویان قرار می‌گیرد.»

عبادی که خود نیز در حوزه فناوری‌های آموزشی تحصیل کرده است، درباره اثرگذاری تحریم‌ها بر امکان دسترسی به منابع اصلی برخی نرم‌افزارهای آموزشی گفت: « برخی نرم‌افزارها اصلا در ایران وجود ندارد و نسخه اصلی آن در اختیار ما نیست که در بسیاری موارد با محدودیت‌هایی مواجه هستیم البته جایگزینی برای این نرم‌افزارها وجود دارد اما این جایگزین‌ها در سطح قابلیت‌های نرم‌افزارهای اصلی نیست. بخشی از این مشکل به دلیل محدودیت دسترسی به منابع اصلی و دسترسی به نسخه اصلی است و بخشی هم به دلیل سیاست‌های دولت‌ها مبنی بر محدودسازی ارتباطات و تعاملات با دنیای بیرون است که موجب عدم فروش نرم‌افزارها به ایران شده است.»

او یکی دیگر از مشکلات عرصه یادگیری الکترونیکی را ایجاد محدودیت‌های داخلی از سوی برخی نهادهای داخلی عنوان کرد و گفت: «شواری عالی فضای مجازی، قوه قضائیه و برخی دیگر از نهادهای تصمیم‌گیرنده با سیاست‌های خود به طور طبیعی محدودیت ایجاد می‌کنند. زمانی که فیلترینگ یک سیاست قطعی باشد به طور طبیعی محدودیت در فضای استفاده از اینترنت شکل می‌گیرد. همین سیاست‌ها باعث می‌شود محدودیت‌ها افزایش پیدا کند و امکان دسترسی کامل زیرساخت با کیفیت خیلی خوب از جمله اینترنت با کیفیت بالا را از دست دهیم.»

عبادی با بیان مثالی، موقعیت دسترسی به اینترنت کشور را تشریح و بیان کرد:‌ «در بعضی موارد رگولاتوری حتی محدودکننده است و نه توسعه‌دهنده. به لحاظ زیر ساخت شما با این موضوع مواجه هستید که لوله‌های بزرگ آب در سطح کشور ریل‌گذاری شده اما در حال حاضر ریل‌گذاری به سمت واحدهای مصرف‌کننده مشکل است. در نهایت آب به دست مصرف‌کننده نمی‌رسد.»

او با اشاره به نوع استفاده از فعال‌کننده‌ها در ایران گفت: «دسترسی به فعال‌کننده به دو شیوه ممکن است. فعال‌کننده با مبدا دسترسی باز که همه کشورها امکان دسترسی به آن را دارند، بخش دوم فعال‌کننده‌های خارج از کشور محدود به مرز که باید خریداری شوند. این خرید انجام می‌شود اما متاسفانه کشورهایی هستند که تمایلی به فروش ندارند. امکان استفاده از نرم‌افزارهای قفل شکسته وجود دارد که البته اخلاقی و حرفه‌ای نیست.»

رئیس دانشگاه مهرالبرز با تاکید بر فعالیت برنامه‌نویسان داخلی برای مدیریت این شرایط گفت:‌ «در حوزه نرم‌افزارهای بانکی، برخی بانک‌ها ،کر‌بنکینگ مختص به خود را نوشتند. این کار از نظر مالی هزینه بسیار گزافی داشت، اما به دلیل امنیتی بودن نرم‌افزارهای بانکی چنین هزینه‌ای معقول است. در حوزه بیمه هم برنامه نویسان داخلی فعالیت‌هایی داشته‌اند.»

عبادی درباره اهداف برگزاری چهاردهمین کنفرانس ملی و هشتمین کنفرانس بین‌المللی یادگیری و یاددهی الکترونیکی توضیح داد:‌ «این کنفرانس یک هدف اصلی را دنبال می‌کند. ترویج مدل یادگیری الکترونیکی، به همه سطوح جامعه. متاسفانه جامعه آمادگی کافی برای توسعه یادگیری الکترونیکی را نداشت و همین باعث شد با چالش‌هایی روبرو شویم. همچنین این چالش‌ها باعث ابهام شده و این سوال را شکل داده که آیا می‌توانیم این نظام آموزشی را مبتنی بر یادگیری الکترونیکی با آموزش مجازی ادامه دهیم.»

رئیس دانشگاه مهرالبرز همچنین درباره حضور این دانشگاه در کنفرانس بین‌المللی یادگیری و یاددهی الکترونیکی گفت: «طیف مخالفان تا موافقان آموزش الکترونیکی توضیحات خود درباره این نظام آموزشی را ارائه می‌دهند. بررسی‌ها از آنجایی اهمیت دارد که باید دید در یادگیری کدام شیوه مقدم است. همچنین افکار عمومی را باید آماده کرد. از طرفی برای تحلیل و درک این روند فراخوان جذب مقاله داده‌ایم. از سویی دیگر مهر البرز به عنوان یک دانشگاه تمام الکترونیک در این کنفرانس حضور دارد تا تجربیات خود را در این مسیر ارائه دهد.»

او درباره اهمیت یادگیری الکترونیکی گفت: «ما بر این باوریم که آموزش صرفا برای آموزش نیست. آموزش کمکی است به افراد برای بهره بردن از مزیت‌ها. آموزش‌های الکترونیکی افراد را به مهارت‌هایی مسلط می‌کند که برای کار کردن بسیار لازم است. در حقیقت یادگیری الکترونیکی به افراد مهارت‌های عمومی را می‌دهد و آنها را در حوزه‌های تخصصی حرفه‌ای می‌کند.»

عبادی با اشاره به نقش یادگیری الکترونیکی در کاهش هزینه‌ها و صرفه‌جویی در زمان گفت: «برای مثال در حوزه مالی، یادگیری الکترونیکی فرد را درگیر یادگیری همزمان چند نرم‌افزار خواهد کرد که این موضوع منجر به افزایش سطح مهارت می‌شود. از سویی دیگر شاهد افزایش توسعه کسب‌و‌کارها در بستر وب به شکل جهانی نیز هستیم.»

رئیس دانشگاه مهرالبرز همچنین با تاکید بر اینکه بستر اینترنت فضایی مناسب برای توسعه کسب‌وکارهای نوین است افزود: «یادگیری الکترونیکی تجربه کار در فضای اینترنت را بهتر کرده و منجر به توسعه عملکرد کسب‌وکارهای آنلاین می‌شود. علاوه بر این بهره گرفتن از فضای یادگیری الکترونیک دهکده ‌جهانی را که مک‌لوهان درباره آن گفته بود، محقق کرده و امکان دسترسی به اطلاعات از همه نقاط جهان فراهم می‌شود.»

او با اشاره به اهمیت استفاده از همه سطوح آموزش‌پذیری ادامه داد: «محتوای آموزشی در فضای یادگیری الکترونیک چند رسانه‌ای است. محتوای ویدئویی، صوتی، مکتوب و انیمیشن در اختیار دانشجو قرار می‌گیرد و این کار به افزایش سطح یادگیری کمک خواهد کرد.»

عبادی به تجربه آموزشی دانشگاه مهر البرز در آموزش الکترونیک به کارمندان شهرک‌های صنعتی گفت:‌ «حدود ۳ سال قبل دولت در وزارت صمت تصمیم به توسعه شهرک‌های صنعتی گرفت. در همین راستا آموزش آنلاین در شهرک‌های صنعتی را آغاز کردیم که به شکل کشوری گسترش پیدا کرد. برای مدیریت این پروژه بسته آموزشی را روی موبایل را ارئه شد. این مدل نظام آموزشی به دلیل انعطاف‌پذیری بالا نتیجه مطلوبی را بر جای می‌گذارد.»

رئیس دانشگاه مهر البرز با اشاره به تقاضا محور بودن یادگیری الکترونیکی تاکید کرد که محتوا در یادگیری الکترونیکی بر اساس نیاز مخاطب تامین می‌شود و ادامه داد: «نیاز جامعه، نوع و سطح تقاضا مخاطب موجب ساخت محتوای آموزشی بر اساس نیاز می‌شود. برای مثال یادگیری اصول بورس جذابیت بالای برای مخاطب داشت. سرفصل‌های آموزش بورس نیز با توجه به این موضوع افزایش پیدا کرد. از سویی دیگر با توجه به اینکه یادگیری مالی در جامعه امروز خیلی مهم است این نوع از محتوای آموزشی در حال افزایش است.»